بانو امین مدرسه علمیه بانو امین(ره) زیر نظر مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران استان تهران

الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً(مائدة:3)

«امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین(جاودان) شما پذیرفتم‏»

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوَلَایَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ(عَلَیهِمُ السَّلام)‏

حمد و شکر خدایی را که ما را از پیروان ولایت حضرت علی(ع) و ائمه معصومین(ع) قرار داد.

فرا رسیدن عید إکمال دین و إتمام نعمت، عید امامت و ولایت، عید ولایتعهدی امیرالمؤمنین(ع)

«عید سعید غدیر خم» بر امام زمان(ع) و شما عزیزان مبارک باد

غدیر؛ «کربلای عوام» بود و کربلا؛ «غدیر خواص»،

در غدیر با آنکه بیعت گرفته شد، جفا شد، ولی در کربلا با اینکه بیعت برداشته شد، وفا شد.

دو حادثه بسیار مهمّ و بزرگ در تاریخ اسلام رخ داد که از یکى رسالت و از دیگرى امامت به وجود آمد. نخستین حادثه، نزول وحى بود که رسالت پیامبر(ص) را در برداشت. دومین حادثه، غدیر بود که امامت را به وجود آورد و در حقیقت ادامه رسالت بود. روز غدیر و امامت همان قدر اهمیت دارد که روز بعثت و رسالت.

خداوند منّان نیز در قرآن به این ارتباط اشاره کرده و فرموده است:
یا ایّها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربّک وإن لم تفعل فما بلّغت رسالته واللّه یعصمک من النّاس ان اللّه لایهدى القوم الکافرین. (مائده، 67)
در آیه دیگر که همان روز و بعد از آن واقعه غدیر نازل شد فرمود:
الیوم اکملت لکم دینکم واتممت علیکم نعمتى و رضیت لکم الاسلام دینا.(مائده،3)
مرحوم حاج میرزا جواد ملکى تبریزى مى گوید:
ویوم الغدیر من هذا الیوم [یوم المبعث] بمنزلة الجزء الاخیر من العلقة التامة، بل بمنزلة الباطن من الشىء الظاهر، وبمنزلة الروح من الانسان، لانّ کل ما فى هذا المبعث
الشریف من الخیر والفوز والسعادة مشروطة بولایة امیرالمؤمنین والائمة من ولده…1
به دلیل اهمیت روز غدیر به عنوان بزرگترین و مهمترین اعیاد اسلامى است که براى آن آداب و اعمال و فضایل بى شمارى بیان شده است. در این نوشته اعمال و آداب غدیر تا حدّ امکان در آیینه روایات نمایانده مى شود. قبل از هر چیز به چند نکته اشاره مى شود:

1 ـ کثرت اعمال و آداب این روز بسیار فوق العاده است و با اعمال هیچ روزى قابل مقایسه نیست. در این بررسى تا آنجا که در توان نگارنده بود بیش از چهل مورد از آداب روز غدیر در روایات گردآورى شده است.

2 ـ در آداب و اعمال غدیر همه گروهها مورد توجه و خطاب هستند و براى هر گروه با هر فکر و اندیشه و هر سنّى، آدابى مناسب حال وجود دارد.

3 ـ اعمال و آداب این روز برخوردار از ویژگى جامعیّت و به تمام ابعاد زندگى انسان (عبادى، سیاسى، فقهى…) مربوط مى شود.
از این نکات استفاده مى شود که معمار این حادثه مهم تاریخى، مى خواهد این روز براى همیشه در تاریخ زنده باشد. در این نوشته این روز را در نگاه روایات تحت عناوین سیاسى، عبادى، اجتماعى و اخلاقى دسته بندى مى کنیم و احادیث مربوط به آنها را مى آوریم:

آداب عبادى غدیر

1 ـ نماز
نماز روز غدیر در شب و روز و نیز نماز مسجد غدیر، در روایات وارد شده است که نمونه اى از روایات آن بیان مى گردد:
الف: نماز شب غدیر: سید بن طاووس در مورد آن چنین مى گوید:
وجدنا فیها صلاة مذکورة فى کتب العبادات والصلاة خیر موضوع و خیر مسموعٍ عام فى سائر الصلوات.
ذکر صفة هذه الصلاة فى لیلة الغدیر وهى اثنتا عشرة رکعة لایسلّم الا فى اخراهنّ
ویجلس بین کلّ رکعتین ویقرأ فى کل رکعة الحمد وقل هو اللّه أحد عشر مرّات و آیة الکرسى مرّة، فاذا اتیت الثانیة عشرة فاقرأ فیها الحمد سبع مرّات وقل هو اللّه أحد سبع مرّات واقنت وقل «لا اله الاّ اللّهُ وَحْدَهُ لاشریک لَهُ، لَهُ الملک ولَهُ الحمد یحیى ویمیت ویمیت ویُحیى وهو حىّ لایموت بِیَدِه الخیر وهو على کل شى قدیر» عشر مرات وترکع وتسجد وتقول فى سجودک عشر مرات «سبحان مَن أحصى کل شئ علمهُ وسبحان مَنْ لاینبغى التسبیح الاّ لَهُ سبحان ذى المَنَّ والنّعم، سبحان ذى الفضل والطول، سبحان ذى العزّة والکرم، أسئلک بمعاقد العزّ من عرشِک ومنتهى الرحمة من کتابک وبالاسم الاعظم وکلماته التّامّة أن تصلّى على محمد رسولِکَ وأهل بیته الطیّبین الطاهرین واَنْ تفعل بى کذا وکذا انّک سمیع مجیب».2
ب: نماز روز غدیر: شیخ طوسى درباره نماز روز غدیر چنین آورده است:
الحسین بن الحسن الحسینى قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانى قال: حدثنا على بن حسان الواسطى، قال حدثنا على بن الحسین العبدى، قال سمعت اباعبداللّه الصادق ـ علیه السلام ـ یقول: صیام یوم غدیرخم یعدل صیام عمر الدنیا عاش انسان ثم صام ما عمرت الدنیا لکان له ثواب ذلک وصیامه یعدل عنداللّه ـ عزّوجل ّ ـ فى کل عام مأة حجّة ومأة عمرة مبرورات متقبلات وهو عیداللّه الاکبر… ومن صلّى فیه رکعتین… عدلت عند اللّه ـ عزوجلّ ـ مأة الف حجة ومأة الف عمرة و….
ومن فطر فیه مؤمناً کان کمن اطعم فئاماً وفئاماً فلم یزل یعد الى ان عقد بیده عشراً. ثم قال: اتدرى کم الفئام؟ قلت: لا. قال: مأة الف کل فئام کان له ثواب من اطعم بعددها من النبیین والصدیقین والشهداء فى حرم اللّه ـ عزّوجلّ ـ وسقاهم فى یوم ذى مسغبة والدرهم فیه بالف الف درهم…3
ج: نماز مسجد غدیر: محدث عظیم الشأن مرحوم کلینى در مورد نماز مسجد غدیر مى گوید:
عدة من اصحابنا، عن سهل بن زیاد، عن احمد بن محمد بن أبى نصر، عن أبان عن ابى
عبداللّه ـ علیه السلام ـ قال: یستحب الصلاة فى مسجد الغدیر لان النبیّ ـ صلى اللّه علیه وآله ـ اقام فیه أمیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وهو موضع اظهره اللّه ـ عزّوجلّ ـ فیه الحق.4

2 ـ روزه
درباره روزه روز غدیر روایات متعددى وارد شده که نمونه اى از آنها نقل مى شود. صدوق مى گوید:
حدثنا على بن أحمد بن موسى ـ رضى اللّه عنه ـ قال: حدثنا محمد بن ابى عبداللّه الکوفى قال: حدثنى الحسین بن عبیداللّه الاشعرىُّ قال: حدثنى محمد بن عیسى ابن عبید، عن القاسم بن یحیى، عن جدّه الحسن بن راشد، عن المفضّل بن عمر قال: قلت لابى عبداللّه ـ علیه السلام ـ: کم للمسلمین من عید؟ فقال: اربعة اعیاد، قال، قلت: قد عرفت العیدین والجمعة، فقال لى: اعظمها واشرفها یوم الثامن عشر من ذى الحجّة وهو الیوم الذى اقام فیه رسول اللّه ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ ونصبه للناس علماً. قال: قلت: مایجب علینا فى ذلک الیوم؟ قال: یجب علیکم صیامه شکراً للّه وحمداً له مع انّه اهل ان یشکر کل ساعة، وکذلک أمرت الانبیاء اوصیاءها ان یصوموا الیوم الذى یقام فیه الوصى یتخذونه عیداً، ومن صامه کان افضل من عمل ستین سنة.5
همان طور که در پایان حدیث آمده است انبیا به جانشینان خود دستور مى دادند که روز وصایت و امامت خود را عید بدانند و روزه بگیرند. امام در این حدیث در فضیلت روزه این روز مى فرماید: روزه این روز از عمل شصت سال برتر است.
مرحوم کلینى هم در مورد روزه و اعمال دیگر چنین نقل مى کند:
عن على بن ابراهیم، عن ابیه، عن القاسم بن یحیى، عن جدّه الحسن بن راشد، عن ابى عبداللّه ـ علیه السلام ـ قال: قلت: جعلت فداک للمسلمین عید غیر العیدین؟ قال: نعم یا حسن أعظمها واشرفهما، قلت: واىّ یوم هو؟ قال: هو
یوم نصب امیرالمؤمنین ـ صلوات اللّه وسلامه علیه ـ فیه علماً للناس، قلت جعلت فداک وماینبغى لنا ان نصنع فیه؟
قال: تصومه یا حسن وتکثر الصلاة على محمد وآله وتبرّء الى اللّه ممّن ظلمهم فانّ الانبیاء ـ صلوات اللّه علیهم ـ کانت تأمر الاوصیاء بالیوم الذى کان یقام فیه الوصّى ان یتخذ عیداً، قال: قلت: فما لمن صامه؟ قال: صیام ستین شهراً، ولاتدع صیام یوم سبع وعشرین من رجب فانه هو الیوم الذى نزلت فیه النبوة على محمّد ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ وثوابه مثل ستین شهراً لکم.6
در آخر حدیث بعد از روزه غدیر به روز مبعث اشاره شده و ثواب روزه هر دو روز برابر با ثواب روزه شصت ماه دانسته شده است و این، ارتباط حقیقى دو روز و اهمیت آن دو را مى رساند.

3 ـ دعا در شب و روز غدیر
از پیشوایان اسلام دعاهاى مختلفى در شب و روز این عید بزرگ نقل شده است که این مقاله گنجایش نقل آنها را ندارد. محدثان زیادى، این ادعیه را نقل کرده اند؛ از جمله سید بن طاووس و علامه مجلسى و محدث قمى که مى توان به کتب آنان مراجعه کرد.7

4 ـ یاد خدا و پیامبر(ص)
در آداب غدیر تأکید شده که در این عید بزرگ با روزه و نماز به یاد خدا و محمد(ص) و آل او(ع) باشید. در این زمینه نیز حدیثى از محدث بزرگ شیعه، کلینى مى آوریم:
سهل بن زیاد، عن عبدالرحمن بن سالم، عن ابیه قال: سئلت ابا عبداللّه ـ علیه السلام ـ هل للمسلمین عید غیر یوم الجمعة والاضحى والفطر؟ قال: نعم
اعظمها حرمة قلت: واىُّ عید هو جعلت فداک؟ قال: الیوم الذى نصب فیه رسول اللّه ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وقال: «من کنت مولاه. فعلىّ مولاه» قلت: واىّ یوم هو؟ قال وما تصنع بالیوم انّ السّنة تدور ولکنّه یوم ثمانیة عشر من ذى الحجّة، فقلت: وماینبغى لنا أن نفعل فى ذلک الیوم؟ قال: تذکرون اللّه عزّ ذکره فیه بالصیام والعبادة والذکر لمحمّد وآل محمّد…8

5 ـ درود و صلوات بر پیامبر اکرم(ص)
مرحوم شیخ حرّ عاملى از محمد بن على بن الحسین چنین آورده است:
عن الصفار، عن محمد بن عیسى، عن على بن سلیمان بن یوسف البزّار، عن القاسم بن یحیى، عن جدّه الحسن بن راشد قال: قیل لأبى عبداللّه ـ علیه السلام: للمؤمنین من الاعیاد غیر العیدین والجمعه؟ قال، فقال: نعم لهم ما هو اعظم من هذا، یوم أقیم امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ فعقد له رسول اللّه ـ صلى اللّه علیه وآله ـ الولایة فى اعناق الرجال والنساء بغدیرخم، فقلت: واىّ یوم ذلک قال: الایّام یختلف، ثم قال: یوم ثمانیة عشر من ذى الحجة قال، ثمّ قال: والعمل فیه یعدل ثمانین شهراً، وینبغى ان یکثر فیه ذکر اللّه ـ عزّوجلّ ـ والصلاة على النّبی ـ صلى اللّه علیه وآله ـ ویوسع الرجل فیه على عیاله.9
امام رضا(ع) نیز در ضمن بیان فضیلت روز غدیر مى فرماید:
ویوم الثار الصلاة على محمد وآل محمد.10

6 ـ غسل
از امام صادق(ع) در ضمن حدیثى که قسمتى از آن را درباره نماز نقل کردیم چنین آمده است:
یغتسل عند زوال الشمس من قبل أن تزول الشمس مقدار نصف ساعة یسئل اللّه ـ عزّوجلّ.11

7 ـ حمد و ستایش پروردگار و سپاس او
علامه مجلسى چنین آورده است:
وجدت بخطّ بعض الأفاضل نقلاً من خط الشهید محمد بن مکى ـ قدّس اللّه روحهما ـ قال: روى عن النّبى ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ أنّ من السنن أن یقول المؤمن فى یوم الغدیر مأة مرّة: الحمد اللّه الذى جعل کمال دینه وتمام نعمته بولایة امیرالمؤمنین على بن ابى طالب.12
در حدیث دیگرى آمده است:
هو یوم عبادة وشکر للّه وحمد له.13

8 ـ زیارت امیرالمؤمنین(ع)
امام رضا(ع) به احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى فرمود:
یا ابن أبى نصر، این ما کنت فاحضر یوم الغدیر عند امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ فان اللّه ـ تبارک و تعالى ـ یغفر لکل مؤمن ومؤمنة ومسلم ومسلمة ذنوب ستین سنة ویعتق من النار ضعف ما أعتق من شهر رمضان ولیلة القدر ولیلة الفطر….14
مرحوم محدث قمى مى فرماید:
سومین عمل در روز غدیر زیارت حضرت امیرالمؤمنین(ع)است که سزاوار است که انسان هر کجا باشد سعى کند خود را به قبر مطهر آن حضرت برساند و
از براى آن حضرت در این سه روز زیارت مخصوصى نقل شده که یکى از آنها زیارت معروف به امین اللّه است که از نزدیک و دور خوانده مى شود.15

9 ـ تعویذ
سید بن طاووس فصلى را به آن اختصاص داده و در آن تعویذ پیامبر اکرم(ص) را بیان کرده که عین عبارت او نقل مى شود:
فصل، فیما نذکره من عوذة تعوّذ بها النبى ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ فى یوم الغدیر، فتعوذ بها أنت أیضاً قبل شروعک فى عمل الیوم المذکور لیکون حرزاً من المحذور وهى: بسم اللّه الرحمن الرحیم خیر الاسماء بسم اللّه ربّ الآخرة والاولى وربّ الارض والسّماء الذى لایضرّ مع اسمه کید الاعداء وبها تدفع کل الاسواء… 16

10 ـ عبادت
امام رضا(ع) در ضمن حدیث مفصلى که در فضیلت و آداب آن روز دارد مى فرماید:
وهو الیوم الذى یزید اللّه فى مال من عبد فیه… ویوم العبادة….17

آداب اجتماعى و اخلاقى

1 ـ جشن و عید گرفتن
در احادیث زیادى، غدیر، روز عید و بلکه بهترین عید اسلامى دانسته شده است و شایسته است که مردم آن روز را عید بگیرند و جشن بر پا نمایند.
امام صادق(ع) فرمود:
وهو عید اللّه الاکبر ومابعث اللّه ـ عزّوجلّ ـ نبیّاً قطّ إلاّ وتعیّد فى هذا الیوم
وعرف حرمته.18
و رسول خدا(ص) فرمود:
یوم غدیر خمّ افضل اَعیاد امّتى وهو الیوم الّذى اَمَرنى اللّه تعالى ذکره فیه بنصب اخى على بن ابى طالب علماً لامّتى…19

2ـ تبریک و تهنیت
در روایات به سه نوع تبریک اشاره شده است:
الف ـ تبریک به امیرالمؤمنین(ع) در روز غدیر خم
علامه امینى مى گوید:
وقال المورّخ غیاث الدین المستوفى 942 فى «حبیب السیر»: ثمّ جلس امیرالمؤمنین بامر من النبى ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ فى خیمة تخصّ به یزوره الناس ویهنئونه وفیهم عمربن الخطّاب فقال: بخٍّ بخٍّ یا ابن ابى طالب، اصبحت مولاى ومولى کل مؤمن ومؤمنة. ثم أمر النبى امّهات المؤمنین بالدخول على امیرالمؤمنین والتهنئة له.20
ب ـ تبریک به پیامبر اکرم(ص)
آن بزرگوار در این مورد چنین مى گوید:
روى الحافظ ابوسعید الخرکوشى النیسابورى المتوفى 407 فى تألیفه «شرف المصطفى» باسناده عن البراء بن عاذب بلفظ احمد بن حنبل، وباسناد آخر عن ابى سعید الخدرى ولفظه: ثمّ قال النّبى ـ صلى اللّه علیه وآله ـ: هنِّئونى هنِّئونى ان اللّه تعالى خصّنى بالنبوة وخصّ اهل بیتى بالامامة، فلقى عمربن الخطاب أمیرالمؤمنین فقال: طوبى لک یا ابا الحسن اصبحت مولاى ومولى کل مؤمن ومؤمنة.21
ج ـ تبریک به یکدیگر
امیرالمؤمنین(ع) در ضمن خطبه غدیر که قبلاً هم بآن اشاره شد فرمود:
وتهانّوا نعمة اللّه کما هنّاکم اللّه بالثواب فیه على اضعاف الاعیاد قبله وبعده الاّ فى مثله.22
امام هشتم(ع) فرمود:
وهو یوم التهنئة یهنئ بعضکم بعضاً فاذا لقى المؤمن اخاه یقول: الحمد للّه الذى جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمؤمنین والائمة ـ علیهم السلام.23

3 ـ دید و بازدید
شیخ طوسى مى گوید:
و روى زیاد بن محمد قال: دخلت على أبى عبداللّه ـ علیه السلام ـ فقلت: للمسلمین عید غیر یوم الجمعة والفطر والاضحى؟ قال: نعم، ألیوم الذى نصب فیه رسول اللّه ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ، فقلت: وأىّ یوم هو یا ابن رسول اللّه؟ فقال: وما تصنع بذلک الیوم والایّام تدور ولکنّه لثمانیة عشر من ذى الحجّة، ینبغى لکم أن تتقرّبوا الى اللّه تعالى بالبرّ والصوم والصلاة وصلة الرحم وصلة الاخوان، فان الانبیاء ـ علیهم السلام ـ کانوا اذا أقاموا اوصیائهم فعلوا ذلک وامروا به.24
امام على بن موسى الرضا(ع) در ضمن حدیث فضیلت غدیر فرمود:
ومن زار فیه مؤمناً أدخل اللّه قبره سبعین نوراً ووسّع فى قبره ویزور قبره کل یوم سبعون الف ملک ویبشرونه بالجنّة…25

4 ـ افطارى دادن
امیرمؤمنان(ع) در این باره فرمود:
ومن فطر مؤمناً فى لیلته فکانّما فطّر فئاماً وفئاماً یَعُدُّ بها بیده عشرة، فنهض ناهض فقال یا امیرالمؤمنین وما الفئام؟ قال مأة الف نبىّ وصدّیق وشهید…26
شبیه این حدیث از امام صادق(ع) نیز در ذیل «نماز روز غدیر» گذشت. همچنین در ضمن احادیث آداب سیاسى نیز دیدیم که امام هشتم(ع) عدّه اى از خواص خود را که روز غدیر به حضورش رسیده بودند براى افطار در منزل خویش نگهداشت و به آنان افطارى داد و به منزل آنان نیز غذا و لباس و غیره فرستاد.

5 ـ صدقه دادن
یکى دیگر از آداب روز غدیر صدقه دادن به فقیراست. امام صادق(ع) در حدیثى که گذشت فرمود:
والدرهم فیه بالف الف درهم.27
امیرمؤمنان(ع) نیز در ضمن خطبه غدیر فرمود:
وسائوا بکُم ضعفائکم فى مأکلکم وما تناله القدرة من استطاعتکم وعلى حب امکانکم فالدرهم فیه بمأة الف درهم والمزید من اللّه.28

6 ـ انجام کارهاى شایسته روز عید
در احادیث، آداب و اعمال متعدد دیگرى که جنبه اخلاقى و اجتماعى دارد و مناسب روزهاى عید و جشن است بیان شده که به آنها فقط اشاره مى شود و سپس نمونه اى از روایات بیان مى گردد. این آداب و اعمال عبارتند از: هدیه دادن، زینت کردن، شادى
کردن، دیگران را شاد و خرّم نمودن، لباس نو و پاکیزه پوشیدن، میهمانى دادن، گذشت و آشتى کردن، کارگشایى براى دیگران، نیکى کردن به دیگران، لباس و غذا و غیره به منزل خویشان و نزدیکان فرستادن، توسعه دادن به زندگى خانواده و برادران، بشارت دادن، استراحت کردن، وام دادن، دوستى کردن، اجتناب از گناه، عقد برادرى بستن، مصافحه کردن، صله رحم، انجام عمل صالح و مهربانى و عطوفت به همدیگر.
شیخ طوسى مى گوید:
و روى داود بن کثیر الرقى عن ابى هارون عماربن حریز العبدى قال: دخلت على ابى عبداللّه ـ علیه السلام ـ فى یوم الثامن من ذى الحجّة فوجدته صائماً، فقال لى: هذا یوم عظیم، عظّم اللّه حرمته على المؤمنین واکمل لهم فیه الدین وتمّم علیهم النعمة وجدّد لهم ما اخذ علیهم من العهد والمیثاق. فقیل له: ما ثواب صوم هذا الیوم قال: انه یوم عید و فرح وسرور و یوم صوم شکراً للّه تعالى، وان صومه یعدل ستین شهراً من اشهر الحرم….29
و نیز شیخ طوسى درخطبه امیرالمؤمنین آورده است که فرمود:
عُودوا رَحمکُم اللّه بعد انقضاء مجمعکم بالتوسعة على عیالکم والبرّ باخوانِکم والشکر للّه ـ عزّوجلّ ـ على ما منحکم واجمعوا یجمع اللّه شملکم وتبّار واَیصِلِ اللّه اُلفتکم وتهادوا نِعَمَ اللّه کما منّأکم بالثّواب فیه على اضعاف الاعیاد قبله وبعده الا من مثله والبرّ فیه یُثمر المال ویزید فى العمر والتعاطف فیه یقتضى رحمة اللّه وعَطفه وهیّوا لاخوانکم وعیالکم من فضله بالجهد من جودکم وبما تنالُهُ القدرة من استطاعتکم واظهروا البُشر فیما بینکم والسُرور فى ملاقاتکم والحمد للّه على ما منحکم وعودوا بالمزید من الخیر على اهل التأمل لکم سائوا بکم ضُعفاء کم فى مأکلکم وما تناله القدرة من استطاعتکم وعلى حسب امکانکم فالدرهم فیه بمأة الف درهمٍ والمزید من اللّه ـ عزّوجلّ ـ و صوم هذا الیوم مما ندب اللّه تعالى الیه وجعل الجزاء العظیم کفالة عنه حتى لو تعبّد له عبد من العبید فى الشّبیبة مِن ابتداء
الدنیا الى انقضائها صائماً نهارُها قائما لیلُها اذا اخلص المخلص فى صومه لقصرت الیه ایام الدنیا عن کفایةٍ و من اَسْعَفَ أخاهُ مبتدئاً وبرَّهُ راغباً فله کأجْرِ من صام هذا الیوم وقام لیلةُ ومن فطَّر مؤمناً فى لیلته فکانّما فطر فئاماً وفئاماً یعُدُّها بیده عشرةً فنهض ناهض فقال یا امیرالمؤمنین وما الفئام قال مأة الف نبىّ وصدّیق وشهید، فکیف بمن تکفّل عدداً من المؤمنین والمؤمنات وانا ضمینه على اللّه تعالى الامان من الکفر والفقر وان مات فى لیلته او یومه او بعده الى مثله من غیر ارتکاب کبیرة فاجره على اللّه تعالى ومن استدال لاخوانه واعانهم فانا الضامن على اللّه ان بقّاه قضاه وان قبضه حمله عنه، واذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم وتهانوا النعمة فى هذا الیوم ولُیبلَّغ الحاضر الغائب والشاهد البائن ولیعد الغنّى على الفقیر والقوى على الضعیف امرنى رسول اللّه بذلک.30
سید بن طاووس در ضمن حدیث مفصلى در اهمیت و فضیلت غدیر از امام رضا(ع) چنین آورده است:
وهو یوم تنفیس الکرب ویوم تحطیط الوزر و یوم الحباء والعطیة ویوم نشر العلم و یوم البشارة والعید الاکبر و یوم یستجاب فیه الدعا ویوم الموقف العظیم ویوم لیس الثیاب ونزع السواد ویوم الشرط المشروط ویوم نفى الغموم ویوم الصفح عن مذنبى شیعة امیرالمؤمنین وهو یوم السبقة ویوم اکثار الصلاة على محمد وآل محمد ویوم الرضا ویوم عید اهل بیت محمد ویوم قبول الاعمال ویوم طلب الزیادة ویوم استراحة المؤمنین ویوم المتاجرة ویوم التودّد ویوم الوصول الى رحمة اللّه ویوم التزکیة و یوم ترک الکبائر والذنوب ویوم العبادة ویوم تفطیر الصائمین، الى ان قال، وهو یوم التبسّم فى وجه الناس من اهل الایمان فمن تبسّم فى وجه اخیه یوم الغدیر نظر اللّه الیه یوم القیامة بالرحمة وقضى له ألف حاجة بنى له قصراً فى الجنة من درّة بیضاء ونظّر وجهه وهو یوم الزینة فمن تزیّن لیوم الغدیر غفر اللّه له کل خطیئة عملها صغیرة او کبیرة وبعث اللّه الیه ملائکته یکتبون له الحسنات ویرفعون له الدرجات الى قابل مثل ذلک الیوم.31

آداب سیاسى غدیر

1 ـ تبرّى جستن از ستمگر
در حدیثى که مرحوم کلینى و دیگران درباره روزه روز غدیر از امام صادق(ع) نقل کرده اند، چنین آمده است:
تصومه یا حسن و تکثر الصلاة على محمد وآله وتبرّء الى اللّه ممن ظلمهم.32

2 ـ دیدار با رهبرى و بیعت
مرحوم شیخ حرّ عاملى با سندهاى مختلف چنین نقل مى کند:
عن محمد بن اللیث المکى، عن أبى اسحاق بن عبداللّه العلوى العریض قال: وجد فى صدرى ما الایّام الّتى تصام، فقصدت مولانا أبا الحسن على بن محمد ـ علیه السلام ـ و هو بصریا ولم ابد ذلک لاحد من خلق اللّه، فدخلت علیه فلما بصر بى قال: یا ابا اسحاق جئت تسئلنى عن الایّام الّتى یصام فیهنّ وهى اربعة (الى ان قال) و یوم الغدیر فیه اقام النبى ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ أخاه علیّاً ـ علیه السلام ـ علماً للناس واماماً من بعده؛ قلت: صدقت جعلت فداک، لذلک قصدت اشهد انّک حجة اللّه على خلقه.33
در حدیث دیگرى از امام صادق(ع) این طور آمده است:
هذا یوم عظیم عظّم اللّه حرمته على المؤمنین واکمل لهم فیه الدین و تمّم علیهم النعمة وجدّد لهم ما اخذ علیهم من العهد والمیثاق.34
و نیز آمده است:
واسمه فى السماء یوم العهد والمعهود وفى الارض یوم المیثاق المأخوذ…35
با ملاحظه احادیث مربوط به غدیر روشن مى شود که برنامه دیدار با رهبرى و پیشواى مسلمین و بیعت با او از زمان ائمه(ع) بویژه از زمان امام على بن موسى الرضا(ع) مرسوم بوده و مردم از اطراف و اکناف براى دیدار با آنان و تجدید عهد به حضور آنان مى رسیدند.
شیخ طوسى در حدیثى که درباره این موضوع است چنین مى گوید:
اخبرنا جماعة، عن ابى محمد هارون بن موسى التلعکبرى، قال: حدثنا ابوالحسن على بن احمد الخراسانى الحاجب فى شهر رمضان ستة سبع وثلاثین وثلثمأة، قال: حدثنا سعید بن هارون أبى عمرو المروزى وقد زاد على الثمانین سنة، قال: حدثنا الفیاض بن محمد بن عمر الطوسى بطوس سنة تسع وخمسین ومأتین وقد بلغ التسعین، انه شهد ابا الحسن على بن موسى الرضا ـ علیهما السلام ـ فى یوم الغدیر وبحضرته جماعة من خاصته قد احتبسهم للافطار وقد قدم الى منازلهم الطعام والبرّ والصّلات والکسوة حتى الخواتیم والنّعال وقد غیّر من احوالهم واحوال حاشیته، وجدّدت له آلة غیر الآلة التى جرى الرسم بابتذالها قبل یومه وهو یذکر فضل الیوم وقدمه….36

3 ـ اجتماع و اتحاد
در خطبه اى که از امیرالمؤمنین(ع) در روز غدیرى که مصادف با روز جمعه بود چنین آمده است:
واجمَعوا یجمع اللّه شملکم….37
امام صادق(ع) نیز در بیان فضیلت غدیر مى فرماید:
واسمه فى السماء یوم العهد والمعهود وفى الارض یوم المیثاق المأخوذ والجمع المشهود.38

پی‏نوشت‏ها:

1 . المراقبات، ص37
2 . اقبال الاعمال، ص761
3 . تهذیب الاحکام، ج3، ص143؛ بحارالانوار، ج98، ص321، ح6
4 . الکافى، ج4، ص567
5 . کتاب الخصال، ج1، ص264، ح145؛ مصباح المتهجّد، ص736 (به طور مختصر).
6 . الکافى، ج4، ص148؛ مصباح المتهجّد، ص763؛ وسائل الشیعه، ج7، ص323، ح2؛ بحارالانوار، ج98، ص322
7 . اقبال الاعمال، ص761 و 797؛ بحارالانوار، ج98، ص308 به بعد؛ مفاتیح الجنان، اعمال روز غدیر.
8 . الکافى، ج4، ص149، ح3
9 . وسائل الشیعه، ج7، ص325، ح6
10 . اقبال الاعمال، ص778
11 . تهذیب الاحکام، ج3، ص143؛ بحارالانوار، ج98، ص321، ح6
12 . بحارالانوار، ج98، ص321، ح5
13 . وسائل الشیعه، ج7، ص328، ح13
14 . اقبال الاعمال، ص748
15 . مفاتیح الجنان، ص788
16 . اقبال الاعمال، ص788
17 . همان، 778
18 . تهذیب الاحکام، ج3، ص143
19 . امالى صدوق، ص12، ح8
20 . الغدیر، ج1، ص271
21 . همان، ص274 (کتاب «شرف المصطفى» با نام «شرف النبى» ترجمه و منتشر شده است).
22 . اقبال الاعمال، ص776؛ مصباح المتهجّد، ص757؛ بحارالانوار، ج97، ص117
23 . اقبال الاعمال، ص778
24 . مصباح المتهجّد، ص736
25 . اقبال الاعمال، ص778
26 . مصباح المتهجّد، ص758
27 . تهذیب الاحکام، ج3، ص144
28 . مصباح المتهجّد، ص757
29 . همان.
30 . همان.
31 .اقبال الاعمال، ص778
32 . الکافى، ج4، ص148 (ر.ک: نقل پاورقى شماره 13)
33 . وسائل الشیعه، ج7، ص324، ح3
34 . مصباح المتهجّد، ص737
35 . تهذیب الاحکام، ج3، ص143
36 . مصباح المتهجّد، ص752
37 . همان، ص757
38 . تهذیب الأحکام، ج3، ص143

نویسنده:محمود شریفى اقدم
منبع: www.balagh.net

نوای نور

متمسکین به ولایت علی علیه السلام

اگر ما هم بخواهیم حقیقتا از متمسکین به ولایت امیرالمؤمنین باشیم، باید خودمان و محیط زندگیمان را به عدل نزدیک کنیم. بزرگ ترین نمونه این است که هر چه بتوانیم، استقرار عدل کنیم. چون دامنه ی عدالت نامحدود است. هر چه بتوانیم عدل را در جامعه بیشتر مستقر کنیم، شباهت ما به امیرالمؤمنین و تمسک ما به ولایت آن بزرگوار بیشتر خواهد شد.

غدیر؛ استمرار بعثت انبیا

هدف بعثت تمامی پیامبران الهی تعلیم و تزکیه انسان بوده است و پیامبر خاتم برای استمرار این حرکت و جاودانه کردن آن، امیرمؤمنان را به جانشینی خود منصوب کرد تا تربیت تدریجی بشر از موضع حکومت اسلامی و به دست ائمه معصومین (ع) ادامه یابد و جامعه بشری به نقطه شروع زندگی حقیقی خود برسد.

علی؛ آبروی غدیر

در مورد امیرالمؤمنین علیه الصلاه و السلام، همه ی کسانی که از روی مدارک با حالات آن بزرگوار آشنایی دارند، باید اقرار کنند که امیرالمؤمنین علیه الصلاة والسّلام، به واسطه ی غدیر به شخصیت والای خود نرسید. غدیر چیزی نبود که گوهر نایاب امیرالمؤمنین علیه الصلاة و السّلام را شکل دهد. غدیر، نتیجه ی فضایل، مزایا و کمالات آن حضرت بود. البته افتخار برخورداری از فرمان الهی، از نصب پیغمبر و از بیعت مؤمنین و صحابه، افتخار بزرگی است. اما بزرگ تر از آن، خصوصیاتی است که در این انسان والا و بی نظیر وجود داشت، که چنین حادثه و دستور نصبی از طرف پروردگار منتهی شد.

مظهر عمل به تکلیف

امیرالمؤمنین کسی است که برای خدا و در راه خدا از دوران کودکی تا لحظه ی شهادت یک لحظه و در یک قضیه پا عقب نکشید و دچار تردید نشد و همه ی وجود خود را در راه خدا به میدان آورد. آن وقتی که باید تبلیغ می کرد، تبلیغ کرد؛ آن وتی که باید شمشیر می زد، در رکاب پیغمبر شمشیر زد و از مرگ نترسید؛ آن وقتی که لازم بود صبر کند، صبر کرد؛ آن وقتی که لازم بود زمام سیاست را به دست بگیرد، سیاست را به دست گرفت و وارد میدان سیاست شد. و در همه ی این دوران های گوناگون، آنچه لازمه ی فداکاری از آن بزرگوار بود، بروز و ظهور پیدا کرد.

وحدت در سایه سار غدیر

جامعه ی شیعه باید با متانت راه خودش را ادامه دهد. ما «الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمؤمنین» را رها نمی کنیم؛ ما تمسک به ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام ـ که نعمت بزرگ خداست ـ را محکم نگه می داریم؛ اما با کسی که به این حبل متین تمسک نکرده است، دعوا هم نمی کنیم. این وظیفه ی جامعه ی تشیع است. آنچه که دشمن می خواهد، این است که با هم اختلاف کنیم.
وظیفه ی جامعه ی تسنن هم همین طور است. برادران اهل تسنن هم بدانند که نقشه ی دشمن، ایجاد اختلاف است، ایجاد تعصب است، برادر کشی است؛ به کمتر از برادرکشی هم راضی نمی شوند.

منبع: نشریه قدر، شماره 36

نامها به سهولت در ذهنها جاى مى‏گیرند و به راحتى معانى بلند را منتقل مى ‏کنند بهمین دلیل و دلایل دیگر، نامگذارى روزها و یا هفته‏ها یکى از شیوه‏هاى تبلیغاتى مثبت و منفى شده است و مطرح شدن و رواج پیدا کردن ارزشها یا ضد ارزشها را در پى دارد.

روز مادر، روز کارگر، روز پاسدار، روز جانباز و روز بهره‏ورى و هفته دولت و … نمونه‏هاى شایسته‏اى از نامگذارى روزها و هفته‏ها در جامعه ما هستند. روز جهانى مستضعفین، روز جهانى قدس، روز آب، روز غذا و … هم روزهایى است که در سطح جهانى مطرح هستند و برخى از آنها به برکت انقلاب اسلامى مطرح شده‏اند اسلام هزار و چهارصد سال پیش، از این شیوه براى القاى اندیشه‏هاى نورانى خود و تثبیت آرمانهاى مقدس الهى، بهره گرفته است.
اسلام علاوه بر اینکه براى برخى از روزها اسمهاى خاصى مانند عید قربان، عید فطر، روز عرفه و … برگزیده بر همه این روزها نام ایام الله نهاده است تا عظمت و قداست این روزها هر چه بیشتر در ذهن و دل مؤمنان، نقش بسته و موجب تذکر و تنبه آنان گردد.
یکى از روزهایى که در اسلام براى تعظیم آن، از شیوه نامگذارى بهره گرفته شده غدیر است ویژگى غدیر این است که نامهاى گوناگونى براى آن قرار داده شده و این خود عظمت این روز را نسبت به روزهاى دیگر نشان مى‏دهد نامهاى روز غدیر، از اسرار و ابعاد این روز پرده برمى‏دارند هر نامى از این نامها درى تازه از قلعه بلند غدیر بر ما مى‏گشاید چه آنکه اسلام بر برگزیدن نامى براى زمان یا مکان و یا هر چیز دیگر، خصوصیات مسمى را در نظر داشته و به جنبه‏ها و زوایاى آن توجه کرده است. از این روى شناختن و شناساندن نامهاى روز غدیر یک ضرورت است. با این کار تصویرى روشن از این روز در ذهن و دل نقش بسته و بیش از پیش این روز بزرگ را مى‏شناساند.

شایسته است نامهاى غدیر را با بهترین شکل و زیباترین خط بنویسیم و محافل جشن و سرور عید غدیر را با آن، معنى و روحى تازه ببخشیم.

آنچه در زیر مى ‏آید پنجاه نام و یا صفت براى روز غدیر است که از روایات برگرفته‏ ایم :

1 ـ بزرگترین عید خدا؛ (عیدالله الاکبر) (1)
2 ـ روز گشایش؛ (یوم وقوع الفرج) (2)
3 ـ روز خشنودى پروردگار؛ (یوم مرضاة الرحمن) (3)
4 ـ روز زبونى شیطان؛ (یوم مرغمة الشیطان) (4)
5 ـ روز مشعل فروزان دین؛ (یوم منار الدین) (5)
6 ـ روز بپا خاستن؛ (یوم القیام) (6)
7 ـ روز شادمانى؛ (یوم السرور) (7)
8 ـ روز لبخند؛ (یوم التبسم) (8)
9 ـ روز راهنمایى؛ (یوم الارشاد) (9)
10 ـ روز بلندى گرفتن منزلت شایستگان؛ (یوم رفع الدرج) (10)
11 ـ روز روشن شدن دلایل خدا؛ (یوم وضوح الحجج) (11)
12 ـ روز آزمایش بندگان؛ (یوم محنة العباد) (12)
13 ـ روز راندن شیطان؛ (یوم دحر الشیطان) (13)
14 ـ روز آشکار کردن حقیقت؛ (یوم الایضاح) (14)
15 ـ روز بیان کردن حقایق ایمان؛ (یوم البیان عن حقایق الایمان) (15)
16 ـ روز ولایت؛ (یوم الولایة) (16)
17 ـ روز کرامت؛ (یوم الکرامة) (17)
18 ـ روز کمال دین؛ (یوم کمال الدین) (18)
19 ـ روز جداسازى حق از باطل؛ (یوم الفصل) (19)
20 ـ روز برهان؛ (یوم البرهان) (20)
21 ـ روز منصوب شدن امیر مؤمنان؛ (یوم نصب امیرالمؤمنین(علیه السلام) (21)
22 ـ روز گواهى و گواهان؛ (یوم الشاهد و المشهود) (22)
23 ـ روز پیمان؛ (یوم العهد المعهود) (23)
24 ـ روز میثاق؛ (یوم المیثاق المأخوذ) (24)
25 ـ روز آراستن؛ (یوم الزینة) (25)
26 ـ روز قبولى اعمال شیعیان؛ (یوم قبول اعمال الشیعة) (26)
27 ـ روز رهنمونى به رهنمایان؛ (یوم الدلیل على الرواد) (27)
28 ـ روز امن و امان؛ (یوم الامن المأمون) (28)
29 ـ روز آشکار کردن امور پنهان؛ (یوم ابلاء السرائر) (29)
30 ـ عید اهل بیت(علیه السلام)؛ (عید اهل البیت(علیه السلام) (30)
31 ـ عید شیعیان؛ (عید الشیعة) (31)
32 ـ روز عبادت؛ (یوم العبادة) (32)
33 ـ روز اتمام نعمت؛ (یوم تمام النعمة) (33)
34 ـ روز اظهار گوهر مصون؛ (یوم اظهار المصون من المکنون) (34)
35 ـ روز بر ملا کردن مقاصد پوشیده؛ (یوم ابلاء خفایا الصدور) (35)
36 ـ روز تصریح به برگزیدگان؛ (یوم النصوص على اهل الخصوص) (36)
37 ـ روز محمد(ص) و آل محمد(ص)؛ (یوم محمد(ص) وآل محمد(ص)) (37)
38 ـ روز نماز؛ (یوم الصلاة) (38)
39 ـ روز شکرگذارى؛ (یوم الشکر) (39)
40 ـ روز دوح (درختان پر شاخ و برگ)؛ (یوم الدوح) (40)
41 ـ روز غدیر؛ (یوم الغدیر) (41)
42 ـ روز روزه‏دارى؛ (یوم الصیام) (42)
43 ـ روز اطعام؛ (یوم اطعام الطعام) (43)
44 ـ روز جشن؛ (یوم العید) (44)
45 ـ روز عالم بالا؛ (یوم الملأ الاعلى) (45)
46 ـ روز کامل کردن دین؛ (یوم اکمال الدین) (46)
47 ـ روز شادابى؛ (یوم الفرح) (47)
48 ـ روز به صراحت سخن گشودن از مقام ناب؛ (یوم الافصاح عن المقام الصراح) (48)
49 ـ یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود روز افشاى پیوند میان کفر و نفاق. (49)
50 ـ روز گردهمایى و تعهد حاضران؛ (یوم الجمع المسؤول) (50)

پی‏ نوشت:

1ـ امام رضا(علیه السلام) مى‏فرماید: و هو عید الله الاکبر (عید غدیر، برترین عید خداوند است)، الغدیر، ج 1، ص .286
2ـ امام على (علیه السلام): هذا یوم فیه وقع الفرج (این، روزى است که گشایش در آن مى‏رسد)، مصباح المتهجد، ص‏ .700
3ـ امام صادق(علیه السلام): و فیه مرضاة الرحمن (در این روز، رضایت خداوند نهفته است)، بحارالانوار، ج 98، ص .323
4ـ امام رضا(علیه السلام): انه یوم مرغمة الشیطان (روز غدیر، روز اندوه شیطان است) بحارالانوار، ج 98، ص .323
5ـ امام صادق(علیه السلام): یوم منار الدین أشرف منهما (روز مشعل فروزان دین، از دو عید فطر و قربان گرامى‏تر است.
6ـ امام صادق(علیه السلام): ذلک یوم القیام (روز غدیر، روز بپاخاستن است) بحارالانوار، ج 98، ص .323
7ـ امام صادق(علیه السلام): انه یوم السرور (روز غدیر، روز شادمانى است) الغدیر، ج 1، ص .286
8ـ امام رضا(علیه السلام): و هو یوم التبسم (روز غدیر، روز لبخند است) المراقبات، .257
9ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم الارشاد (این، روز راهنمایى کردن است) مصباح المتهجد، ص .700
10ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم فیه … رفعت الدرج (این روزى است که منزلت شایستگان در آن، بلندى گرفت) مصباح المتهجد، ص .700
11ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم … فیه … وضحت الحجج (این روزى است که دلایل خداوند در آن، روشن گشت.
12ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم محنة العباد (این روز آزمایش بندگان است) مصباح المتهجد، ص .700
13ـ امام على(علیه السلام): و هو … یوم دحر الشیطان (روز غدیر روز راندن شیطان است) مصباح المتهجد، ص .700
14ـ امام على(علیه السلام): و هو یوم الایضاح (روز غدیر، روز آشکار کردن حقیقت است) #مصباح المتهجد، ص .700
15ـ امام على(علیه السلام): و هو … یوم البیان عن حقایق الایمان (روز غدیر روز بیان کردن حقایق ایمان است) مصباح المتهجد، ص .700
16ـ امام رضا(علیه السلام) در حدیثى مفصل، روز غدیر را روز عرضه ولایت به انسانها و مخلوقات معرفى مى‏کند، المراقبات، ص .257
17ـ امام صادق(علیه السلام): در هنگام ملاقات با برادر ایمانى خود بگو: الحمدالله الذى اکرمنا بهذا الیوم (حمد خداوند را که ما را در این روز کرامت داد) المرقبات، ص .257
18ـ امام على(علیه السلام) و هو … یوم کمال الدین (غدیر، روز کمال دین است) مصباح المتهجد، ص .700
19ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم الفصل الذى کنتم توعدون (این روز جداسازى است که به آن وعده داده شده‏اید) مصباح المتهجد، ص .700
20ـ امام على(علیه السلام): و هو … یوم البرهان (روز غدیر، روز برهان است) مصباح المتهجد، ص .700
21ـ امام صادق(علیه السلام): الیوم الذى نصب منه رسول الله امیرالمؤمنین(علیه السلام)… (روزى که پیامبر (ص) در آن امیر مؤمنان را منصوب کرد) الغدیر، ج 1، ص .285
22ـ امام على(علیه السلام): و هو … یوم الشاهد و المشهود (غدیر، روز گواهى و گواهان است) مصباح المتهجد، ص .700 امام صادق(علیه السلام): نام غدیر در زمین روز به گواهى گرفته شدگان (جمع مشهود) است. بحاالانوار، ج 98، ص .231
23ـ امام على(علیه السلام): و هو … یوم العهد المعهود (غدیر، روز وعده و پیمان است) مصباح المتهجد، ص .700 امام صادق(علیه السلام): نام غدیر در آسمانها روز پیمان بستن است) بحارالانوار، ج 98، ص .321
24ـ امام صادق(علیه السلام): نام غدیر در زمین، روز میثاق گرفته شده است، بحارالانوار، ج 98، ص .321
25ـ امام رضا(علیه السلام): روز غدیر، روز زینت است. المراقبات، ص .257
26ـ امام رضا(علیه السلام): یوم تقبل اعمال الشیعة (غدیر روزى است که اعمال شیعه در آن قبول مى‏شود) المراقبات، ص .257
27ـ امام على(علیه السلام): هذا … یوم الدلیل على الرواد (این، روز رهنمونى به رهنمایان است) مصباح المتهجد، ص .700
28ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم الامن المأمون (این، روز امن و امان است) مصباح‏المتهجد، ص .700
29ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم ابلاء السرائر (این، روز آشکار کردن امور پنهان است) مصباح المتهجد، ص .700
30ـ امام صادق(علیه السلام): جعله عیدا لنا (خداوند این روز رابراى ما اهل بیت(علیه السلام) عید قرار داد) بحارالانوار، ج 98، ص .300
31ـ امام صادق(علیه السلام): جعله عیدا … لموالینا و شیعتنا (خداوند این روز را براى دوست داران و شیعیان، عید قرار داد) بحارالانوار، ج 98، ص .300
32ـ امام صادق(علیه السلام): روز غدیر، روز عبادت است. الغدیر، ج 1 ، ص .285
33ـ امام صادق(علیه السلام): انه الیوم الذى… تمت فیه النعمة (روز غدیر، نعمت در آن، تمام شد) الغدیر، ج 1، ص .285
34ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم اظهار المصون من المکنون (این، روز اظهار گوهر مصون از راز پنهان داشته است)، مصباح المجتهد، ص .700
35ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم ابدى خفایا الصدور و مضمرات الامور (این، روزى است که مقاصد و نیت‏هاى نهان را برملا کرد) مصباح المتهجد، ص 36700ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم النصوص على اهل الخصوص (این، روز تصریح برگزیدگان است). همان.
37ـ امام صادق(علیه السلام):هو الیوم الذى جعله لمحمد(ص) و آله(علیه السلام) (روز غدیر، روزى است که خداوند آن را براى محمد و آل او قرار داد) المراقبات، ص .257
38ـ امام صادق(علیه السلام): روز غدیر، روز نماز است. الغدیر، ج 1 ص .285
39ـ امام صادق(علیه السلام): روز غدیر، روز شکرگزاراى است. الغدیر، ج 1، ص .285
40ـ امام على(علیه السلام): و انزل على نبیه فى یوم الدرج ما بین له عن ارادته فى خلصائه (و خداوند در روز دوم، اراده خویش را در حق بندگان خاص و گزیدگان خود اظهار داشت) مصباح المتهجد، ص .700 مقصود ازدرج ، درختان پر شاخ و برگى است که در سرزمین غدیر وجود داشت و حضرت در سایه آنها قرار گرفت و ولایت امیرمؤمنان(علیه السلام) را ابلاغ فرمود.
41ـ این نام، معروفترین نام غدیر است که از مکان واقعه گرفته شده است.
42ـ امام صادق(علیه السلام): ذلک یوم صیام (روز غدیر، روز روزه‏دارى است) بحارالانوار، ج 98، ص .323
43ـ امام صادق(علیه السلام): روز غدیر، روز اطعام است. بحارالانوار، ج 98، ص .323
44ـ امام صادق(علیه السلام): انه یوم عید (روز غدیر، روز عید و جشن است) بحارالانوار، ج 98، ص .298
45ـ امام على(علیه السلام): هذا یوم الملأ الاعلى … (این روز عالم بالا است…) مصباح المتهجد، ص .700
46ـ امام رضا(علیه السلام): هو الیوم الذى اکمل الله فیه الدین…(این، روزى است که خداوند دین را در آن، کامل کرد…) المراقبات، ص .257
47ـ امام صادق(علیه السلام): انه یوم فرح (غدیر، روز شادابى است) الغدیر، ج 1، ص .286
48ـ امام على(علیه السلام): و هو … یوم الایضاح عن المقام الصراح (روز غدیر، روز به صراحت سخن گفتن از مقام ناب است) مصباح المتهجد، ص .700
49ـ امام على(علیه السلام): و هو یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود (غدیر، روز باز کردن گره پیوند میان کفر و نفاق است) مصباح المتهجد، ص .700
50ـ امام صادق(علیه السلام): نام غدیر در زمین، روز بازخواست شدگان است. بحار الانوار، ج 98، ص .320

نویسنده:زهرا حبیبیان
منبع: پایگاه حوزه

خطبه غدیر و آیات مطرح شده در آن

حادثه ای رخ داد که می توانست سعادت ابدی بشریت را تضمین کند و برای همیشه , انسانها را از ضلالت و گمراهی نجات بخشد , به این جهت , داستان غدیر یک قصه تاریخی خاص نیست که زمان آن گذشته باشد و همین طور یک حادثه شخصی نیز نیست که پیامبر فقط علی (علیه السلام) را به عنوان وصی خود (آنچنان که شیعیان می گویند) و یا به عنوان محبوب جامعه اسلامی (آنچنان که اهل سنت مدعی هستند) معرفی نموده و در نتیجه تاریخ مصرف آن گذشته باشد , بلکه در غدیر خم تاریخ کل بشریت رقم خورد , چرا که امامت امامان در طول تاریخ مطرح و تبیین شد , حقیقتی که از امیرمومنان آغاز می شود و به مهدی صاحب الزمان (علیه السلام) منتهی می گردد.
در سال دهم هجرت , بعد از اتمام حج , که آن را به نامهای متعددی خوانده اند , همچون « حجه الوداع » و « حجه البلاغ » « حجه الکمال » . « حجه التمام » و حجه الاسلام در « غدیرخم » قبل از « جحفه » که راههای متعددی همچو اهل مدینه , مصر , عراق , از آنجا منشعب و جدا می شود. حادثه ای رخ داد که می توانست سعادت ابدی بشریت را تضمین کند و برای همیشه , انسانها را از ضلالت و گمراهی نجات بخشد , به این جهت , داستان غدیر یک قصه تاریخی خاص نیست که زمان آن گذشته باشد و همین طور یک حادثه شخصی نیز نیست که پیامبر فقط علی (علیه السلام) را به عنوان وصی خود (آنچنان که شیعیان می گویند) و یا به عنوان محبوب جامعه اسلامی (آنچنان که اهل سنت مدعی هستند) معرفی نموده و در نتیجه تاریخ مصرف آن گذشته باشد , بلکه در غدیر خم تاریخ کل بشریت رقم خورد , چرا که امامت امامان در طول تاریخ مطرح و تبیین شد , حقیقتی که از امیرمومنان آغاز می شود و به مهدی صاحب الزمان (علیه السلام) منتهی می گردد.
مخالفان نیز این را به خوبی فهمیده اند. لذا از همان آغاز تلاش کردند(و در حدی موفق شدند) که داستان غدیر را تاویل نمایند , چرا که اگر فقط امامت امیر مومنان بود , ممکن بود به نوعی آن را پذیرا شوند , ولی آنچه ترس داشتندو دارند , ادامه کار , و تداوم امامت و ولایت در طول تاریخ است که سخت مخالفان را خلع سلاح می کرده است . بنابراین به شدت در مقابل آن قرار گرفتند و ازاول زیر بار نرفتندتا جلوی استمرار آن را نیز بگیرند.

و پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) نیز به خوبی به این مسئله توجه داشته لذا تصریح فرمود که امامت ادامه دارد « …ثم من بعدی علی ولیکم و امامکم بامرالله ربکم ثم الامامه فی ذریتی من ولده الی یوم تلقون الله عز اسمه و رسوله1 سپس بعد از من علی ولی شما و امام شما به فرمان خداست . سپس امامت در نسل من از فرزندان علی تا روزی که خدا و رسولش را ملاقات کنید , می باشد. » .
آنچه پیش رو دارید نگاهی است به آیاتی که در خطبه غدیر درباره امامت علی (علیه السلام) و دیگر امامان (علیهم السلام) مورد استدلال و اشاره قرار گرفته است .

نکاتی از حدیث و حادثه غدیر

یک نگاه اجمالی به خطبه و حدیث غدیر , وقایعی قبل و بعد از آن بخوبی این نکته را روشن می سازد که بحث امامت علی (ع ) و تداوم آن مطرح بوده است به جهت این نکات :

1 ـ پیامبراکرم (صلی الله علیه واله) حدود نودهزار نفر تا یکصد وبیست هزار نفر رادر گرمای شدید در چهار راهی جحفه متوقف ساخت که نشانگر اهمیت مسئله مطرح شده می باشد.

2 ـ خطبه خویش را با ذکر این نکته آغاز می کند که رحلت من نزدیک است و به زودی عوت حق را لبیک می گویم , این خود نشان از آن دارد که در پی مطرح کردن جانشین خویش می باشد.

3 ـ از مردم اقرار و اعتراف گرفت که آنچه را خداوند برای آنان از اعتقادات و احکام و اعمال فرستاده است به آنها ابلاغ نموده و خدا را بر این اقرار شاهد گرفت .

4 ـ حدیث ثقلین را مجددا یادآوری نمود که اگر می خواهید دچار گمراهی نشوید از قرآن و اهل بیت (علیه السلام) جدا نشوید , و این سخن مقدمه ای است برای نکته بعدی .

5 ـ بعدازاین که دست علی (علیه السلام) را بالامی برد واز مردم اقرار می گیرد که خدا و رسولش بر آنان ولایت دارند , می فرماید : « هر کس که من مولای او هستم علی مولای اوست » یعنی همان ولایتی که برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) ثبات است , که ولایت زعامت و حکومت بر آنان باشد , برای علی (علیه السلام) نیز ثابت است .

6 ـ جمله « من کنت مولاه و … » را سه بار و به قول احمد حنبل چهار بار تکرار نمود تا هم تاکیدی شده باشد و هم کسانی که متوجه نشده اند , متوجه شوند.

7 ـ در حق کسانی که ولایت علی (علیه السلام) را بپذیرند دعا , و در حق کسانی که آن را رد کند نفرین نمود.

8 ـ آیات عدیده ای از قرآن ازجمله آیه تبلیغ اکمل و … , مورد استدلال و استشهاد قرار گرفت که بعدا بیان می شود.

9 ـ تبریک گفتن حاضران و بیعت زن و مرد با امیر مومنان (علیه السلام) و … همه نشانگر این مطلبند که هدف , معرفی امامت امیرمومنان (علیه السلام) و تداوم آن بوده است .
باتوجه به این نکات سراغ آیاتی می رویم که در خطبه غدیر و بعد از آن مورد استدلال و اشاره قرار گرفته و یا بعد از حادثه نازل شده است .

1 ـ آیه تبلیغ یا اعلام امامت

بعد از ثنا و شتایش الهی فرمود : « فاوحی الی … « یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس 2 ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است , کاملا (به مردم ) برسان , و اگر نکنی , رسالت او را انجام نداده ای , خداوند تو را از (خطرات احتمالی ) مردم نگاه می دارد » . 3 آنگاه ادامه داد که مردم ! جبرئیل سه بار نازل شده است که خداوند فرمان داده که در میان این جمع برای سفید و سیاه اعلام کنم که : « ان علی بن ابی طالب اخی و وصیی و خلیفتی و الامام بعدی ;4 که به حقیقت علی بن ابی طالب برادر و وصی و جانشین و پیشوای بعد از من است . »
در منابع اهل سنت می خوانیم که این عباس نقل کرده است که آیه « یا ایها الرسول … » در مورد علی (علیه السلام) نازل شد. خداوند به رسول خدا فرمان داد که در مورد (ولایت ) علی (علیه السلام) تبلیغ نماید. سپس پیامبر خدا دست علی را گرفت و فرمود : هر کس من صاحب اختیار اویم پس علی صاحب اختیار اوست پس خدایا دوست بدار کسی را که او را دوست بدارد و دشمن بدار کسی که او را دشمن بدارد » . 5

2 ـ علی سرپرست شماست

دومین ایه که مورد استشهاد پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) قرار گرفته آیه ولایت است , حضرت فرمود : « و هو ولیکم بعدالله و رسوله , و قد انزل الله تبارک و تعالی بذلک ایه من کتابه ; علی صاحب اختیار و ولی شما است بعد از خدا و رسولش . و در این آیه در قرآنش نازل فرموده است , آنجا که می فرماید : « انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکاه و هم راکعون ;6 سرپرست و ولی شما , تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آورده اند , همانها که نماز را برپا می دارند , و در حال رکوع , زکات می دهند , » و این علی بن ابی طالب بود که اقامه نماز کرد و زکات (صدقه ) در حال رکوع در راه خدا داد . »7
و ضریس از علی (علیه السلام) نقل نموده که آیه « انما ولیکم الله … » بر پیامبر نازل شد , حضرت به مسجد وارد شدند درحالی که مردم مشغول نماز بودند , دید سائلی ایستاده است , پیامبر رو به سائل کرد و فرمود : آیا کسی چیزی به تو داده است عرض کرد : نه یا رسول الله جز ان رکوع کننده (به علی (علیه السلام) اشاره کرد) که انگشتر خود را به من داد . » 8
علامه شیخ عبدالحسین امینی شصت و شش نفر از دانشمندان اهل حدیث و استوانه های روایی اهل سنت را با نام و نشانی دقیق کتابهایشان فهرست کرده و متن حدیثی را که حاوی انطباق آیه مذکور با شخص علی (علیه السلام) است از انس بن مالک نقل می کند و در آخر می افزاید : « مضمون این حدیث در این کتابها موجود است و همه آنها تصریح دارند که این آیه در مورد خاتم بخشی حضرت امیرمومنان علی (علیه السلام) در مسجد نبوی نازل گردیده است . » 9
مرتضی را دان ولی اهل ایمان تا ابد
چون زدیوان ابد دارد مثال « انما » 10

3 ـ افشای منافقان

در ادامه می فرماید : « از جبرئیل خواستم که از بیان آیه تبلیغ مرا معذور دارد , چرا که مومنان (راستین ) در اقلیت و منافقان و خدعه گران و… فراوانند چنان که قرآن کریم در باره آنها فرمود : « تقولون بافوا هکم ما لیس لکم به علم و تحسبونه هینا و هو عند الله عظیم ;11 با دهان خود سخنی می گفتید که به آن یقین نداشتید , و آن را کوچک می پنداشتید در حالی که در نزد خدا بزرگ است . » همانهایی که مرا آزار دادند , تا آنجا که مرا اذن (خوش باورم نامیدند)… و خداوند در رد آنها فرمود : « و منهم الذین یوذون النبی و یقولون هو اذن , قل اذن خیرلکم … ;12 از آنها کسانی هستند که پیامبر(صلی الله علیه واله ) را آزار می دهند , و می گویند « او آدم خوش باوری است ! » بگو « خوش باوربودن او به نفس شماست » .
… اگر بخواهم اسامی تک تک آنها را ببرم می توانم , و اگر به خواهم به شخص آنان اشاره کنم می توانم , ولکن به خدا در امور آنها(و کارهایشان ) به آنها احترام گذاشتم , با این حال آیه تبلیغ را باید به گوش مردم برسانم . » 13
این منافقان همانهایی بودند که بعد از خطبه غدیر و معرفی علی (علیه السلام) به عنوان جانشین پیامبر(صلی الله علیه واله) انواع توطئه ها را برای انحراف خلافت از مسیر اصلی خود و افتادن آن به دست غاصبان به اجرا گذاشتند که به نمونه هایی اشاره می شود.

صحیفه ملعونه اول

دو نفر از منافقین در یک تصمیم اساسی و خطرناک با هم پیمانی بستند و آن این بود که « اگر محمد از دنیا رفت یا کشته شد , نگذاریم خلافت و جانشینی او در اهل بیتش مستقر شود » سه نفر دیگر در این تصمیم با آنها هم پیمان شدند , و اولین قرارداد و معاهده را در کنار کعبه بین خود امضا کردند , و داخل کعبه آن را زیر خاک پنهان نمودند تا سندی برای التزام عملی آنها باشد , یکی از این سه نفر معاذبن جبل بود او گفت : شما مسئله را از جهت قریش حل کنید و من درباره انصار ترتیب امور را خواهم داد » , از آن جا که « سعد بن عباده » رئیس کل انصار بود و او کسی نبود که با غیر علی (علیه السلام) هم پیمان شود , لذا معاذ بن جبل به سراغ بشیر بن سعید , واسیر بن حضیر که هر کدام بر نیمی از انصار یعنی دو طایفه « اوس » و « خزرج » نفوذ و حکومت داشتند , آمد و آن دو را با خود بر سر غصب خلافت هم پیمان نمود . 14

توطئه قتل پیامبر(ص )

نقشه قتل پیامبر(صلی الله علیه واله) بارها به اجرا در آمد , ولی منجر به شکست شد. یک بار در جنگ تبوک و چند بار به وسیله سم و بارها به صورت ترور تدارک دیده شده بود. در حجه الوداع همان پنج نفر اصحاب صحیفه ملعونه , با نه نفر دیگر برای بار آخر نقشه دقیق تری برای قتل حضرت در راه بازگشت از مکه به مدینه کشیدند , و نقشه چنین بود که در محل از پیش تعیین شده ای , در قله کوه « ارشی » کمین کنند وهمین که شتر پیامبر(صلی الله علیه واله) سربالایی کوه را پیمود و در سرازیری قرار گرفت , سنگهای بزرگی را به طرف شتر حضرت رها کنند تا برمد وبا حرکات ناموزون حضرت را به زمین افکند و آنان با استفاده از تاریکی شب به حضرت حمله کند و وی را به قتل برسانند و متواری شوند.
خداوند متعال پیامبرش را از این توطئه آگاه ساخت و وعده حفظ او را داد ـ منافقین که چهارده نفر بودند ـ نقشه خود را عملی ساختند. همین که شتر پیامر(صلی الله علیه واله) به قله کوه رسید و خواست رو به پایین رود , سنگها را رها کردند , پیامبر با یک اشاره به شتر فرمان توقف داد در حالی که حذیفه و عمار , یکی افسار شتر حضرت را در دست داشت و دیگری از پشت سر شتر را حمایت می کرد. با توقف شتر سنگها به سمت پایین کوه رفتند و حضرت سالم ماند. منافقین که از اجرای دقیق نقشه مطمئن بودند , از کمین گاهها بیرون آمدند و با شمشیرهای برهنه به حضرت حمله کردند تا کار را تمام کنند , ولی عمار و حذیفه شمشیر کشیدند و سرانجام آنها را فراری دادند…
صبح روز بعد که نماز جماعت بر پا شد , همین چهارده نفر15در صفهای اول جماعت دیده شدند!! و حضرت سخنانی فرمود که اشاره ضمنی به آنان داشت . 16

علی جنب الله است .

در ادامه خطبه فرمود : « مردم علی را برتر بدانید زیرا او بر همه مردم بعد از من برتری دارد مردم به وسیله ماست که خداوند روزی می دهد و خلق باقی می ماند , از رحمت خدا دور است کسی که با این سخنان من مخالفت کند… بعد فرمود : مردم ! « انه جنب الله الذی نزل فی کتابه یا حسرتی علی فرطت فی جنب الله ;17 براستی علی جنب الله (از مقربان درگاه الهی است ) که خداوند در کتابش در باره او فرمود : « افسوس بر کوتاهی که در (مورد) جنب الله کردم » .
امام باقر(علیه السلام) فرمود : « نحن جنب الله ;18 ما اهل بیت جنب الله هستیم » و امام است و بعد از او دیگر اوصیا در مکان رفیع قرار دارند , تا برسد به آخرین آنها . » 19 از امیر مومنان نقل شده است که فرمود : « من جنب الله هستم » 20 . جنب الله کنایه از قرب و نزدیکی در پیشگاه الهی است واین گونه آیات رمزی است برای بیان موفقیت حجت الهی تا از دست تحریف گران در امان باشد .21

امامت همچنان باقی است

در فراز دیگر از خطبه غدیر فرمود : « ای مردم این امر خلافت را به عنوان امامت و وراثت در نسل خود تا روز قیامت به ودیعه می سپارم , و من ابلاغ کردم آنچه را مامور به ابلاغش بودم تا حجت باشد بر حاضر و غائب و بر همه کسانی که حضور دارند یا ندارند . » 22
در ادامه می فرماید : « معاشر الناس القرآن یعرفکم ان الائمه من بعده ولده و عرفتکم انهم منی و منه حیث یقول الله عز و جل « کلمه باقیه فی عقبه » 23 و قلت لن تضلوا ما ان تمسکتم بهما; ای مردم ! قرآن معرفی می کند که امامان بعد از او (علی) فرزندان او هستند و من نیز به شما فهماندم که آنان از (نسل ) من و او هستند , آنجا که خداوند عزیز و جلیل می فرماید : « کلمه پاینده ای در نسل او » من گفتم : اگر به آن دو (قرآن و ائمه ) تمسک کنید هرگز گمراه نمی شوید . » 24
در روایتی از پیامبر(صلی الله علیه واله) می خوانیم وقتی از آیه « کلمه باقیه … » سئوال شد حضرت فرمود : « فقال الامامه فی عقب الحسین علیه السلام یخرج من صلبه تسعه من الائمه . منه مهدی هذه الامه ;25 امامت در نسل حسین (علیه السلام) است که از صلب او نه نفر از امامان به وجود می آیند , واز جمله مهدی این امت (صاحب الزمان ) است . »
از امام سجاد(علیه السلام) در اکمال الدین , و امام باقر(علیه السلام) در علل الشرایع همین مضمون نقل شده است . 26

بیعت با علی (ع ) بیعت با خداست

در ادامه فرمود : « و من بایع فانها یبایع الله ; 27 کسی که با علی بیعت کند همانا با خدا بیعت کرده است. » چرا که دست علی دست خداست قرآن کریم می فرماید : « ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله یدالله فوق ایدیهم فمن نکث فانما ینکث علی نفسه و من اوفی بما عاهد علیه الله فسیوتیه اجرا عظیما;28 کسانی که با تو بیعت می کنند (در حقیقت ) تنها با خدا بیعت می نمایند و دست خدا بالای دست آنهاست , پس هر کس پیمان شکین کند , تنها به زیان خود پیمان شکسته است و آن کس که نسبت به عهدی که با خدا بسته وفا کند , بزودی پاداش عظیمی به او خواهد داد. »
آنگاه دستور داد همه مردم با او بیعت کنند و مردم نیز به سوی پیامبر(صلی الله علیه واله) و امیر مومنان (علیه السلام) هجوم آوردند وبا ایشان به عنوان بیعت دست می دادند وبه پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) وعلی (علیه السلام) تبریک می گفتند و پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) می فرمود : « الحمدلله الذی فضلنا علی جمیع العالمین ; حمد برای خدای است که ما را بر همه جهانیان برتری داد » و صدای مردم بلند شد که آری شنیدیم و طبق فرمان خدا و رسول با قلب و جان و زبان و دستمان اطاعت می کنیم . » 29
پیامبر اکرم (ص ) مکررا می فرمود : « به من تبریک بگویید , به من تهنیت بگویید زیرا خداوند مرا به نبوت و اهل بیتم را به امامت اختصاص داده است . » 30
و زنان نیز با حضرت بیعت کردند به این صورت که پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) دستور دادند تا ظرفی آوردند و پرده ای زدند که نیمی از ظرف آب در یک سوی پرده و نیم دیگر در آن سوی دیگر قرار بگیرد و زنان با قرار دادن دست خود در یک سوی آب , و امیرمومنان در سوی دیگر , با آن حضرت بیعت نمایند. همچنین دستور دادند تا زنان هم به حضرتش تبریک و تهنیت بگویند و این دستور را درباره همسران خویش موکد داشتند. بانوی بزرگ اسلام , حضرت زهرا(سلام الله علیها) نیز از حاضرین در غدیر بودند , همچنین کلیه همسران پیامبر(صلی الله علیه واله) در آن مراسم حضور داشتند.

با ولایت علی دین کامل شد

هنوز جمعیت متفرق نشده بودند که امین وحی این آیه را فرود آورد , « الیوم اکملت دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا » 31 امروز دین شما را کامل کردم , و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آئین (جاودان ) شما پذیرفتم .
آنگاه رسول خدا(صلی الله علیه واله) فرمود : « الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضی الرب برسالتی , والولایه لعلی من بعدی 32 الله اکبر بر کامل شدن و تمام شدن نعمت و رضایت پروردگار به رسالت من .
روایت فوق را شانزده نفراز محدثان اهل سنت نقل کرده اند . همچون گنجی شافعی در « کفایت الطالب » ص 60 سیوطی « الدرالمنثور » ج , 2 , ص 284 ; این مغازی در « المناقب » ص 19 و جریر طبری در کتاب « الولایه » و ابن مردویه اصفهانی , و ابونعیم اصفهانی در کتاب « مانزل من القرآن فی علی » و خطیب بغدادی در کتاب « تاریخ بغداد » … 33

آیات بی شمار در فضائل علی (علیه السلام)

آنچه از آیات ذکر شد , برخی آیات بود که در خطبه غدیر مورد استدلال و اشاره قرار گرفته است و گرنه آیاتی که درباره امامت و ولایت علی (علیه السلام) و فضائل آن حضرت وارد شده بیش از آن است که حتی در یک کتاب بگنجد , خود پیامبراکرم (صلی الله علیه واله) در همین خطبه غدیر به این مطلب اشاره فرموده است آنجا که فرمود : « و ما نزلت آیه رضی الافیه , و ما خاطب الله الذین آمنوا الابرابه ولا نزلت آیه مدح قرآن الافیه , ولا شهد الله بالجنه فی « هل اتی علی الانسان » الاله , ولا انزلها فی سواه , ولا مدح بها غیره 34 و آیه خشنودی (پروردگار) جز درباره او نازل نشده است و مخاطبه خداوند با مومنان آغازش بااو (علی ) است , آیه مدحی در قرآن نازل نشده است مگر او داخل آن است و در هل اتی بهشت را خدا برای او شهادت داده است و سوره هل اتی درباره غیر او (و اهل بیتش ) نازل نشده و جز او (و اهل بیتش ) کسی به وسیله آن مدح نشده است » .
خوارزمی می گوید : تمام « یا ایهاالذین آمنوا » در قرآن درباره علی (علیه السلام) است . 35
و مرحوم سلطان الواعظین می گوید از طبرانی و محمدبن یوسف گنجی شافعی و محدث شام در تاریخ کبیر مسندا نقل شده است که بیش از سیصد آیه در شان علی (علیه السلام) نازل شده است 36
دل را ولا و حب علی با صفا کند
هردرد را محبت مولا دوا کند
آن شاهکار خلقت و فرمانروای عشق
مدحش به آیه آیه قرآن خدا کند.

پی نوشت ها :

1 ـ محمد باقر مجلس , بحارالانوار , بیروت , داراحیا التراث العربی , ج 37 ص 207 ـ 208 و ر ـ ک عوالم العلوم , شیخ عبدالله بحرانی , ج 15 ص 375 ـ ص 376
2 ـ سوره مائده آیه 67
3 ـ بحارالانوار همان , ج 37 , ص 206
4 ـ همان
5 ـ سیوطی , الدرالمنثور , ج 2 , ص 327 ذیل آیه 67 مائده , فخر رازی , تفسیر الکبیر , ج 2 , ص 636 , ینابیع الموده شیخ سلیمان قندوزی , ص 140 باب 39 , الوسی روح المعانی , ج 6 , ص 172
6 ـ سوره مائده آیه 55
7 ـ بحارالانوار , همان , ج 206
8 ـ ابوالنصرا الحافظ ابن کثیر الدمشقی , البدایه و الشهایه , بیروت مکتبه المعارف , ج 7 , ص 358 , فوائدالسمطین , همان ج 1 , ص 195 حدیث 153 , ینابیع الموده , سلیمان قندوزی , ص 251
9 ـ الغدیر , علامه امینی , دارالکتب الاسلامیه , ج 3 , ص 162
10 ـ ابن یمین
11 ـ سوره نور , آیه 15
12 ـ سوره توبه , ایه 61
13 ـ بحارالانوار , همان ص 207
14 ـ بحارالانوار , همان , ج 17 , ص 29 و ج 28 , ص 186 و ج 37 , ص 114 ـ 115 , کتاب سلیم بنم قیس , ص 816 حدیث 37 , عوالم ج 15 , ص 164 , اسرار غدیر محمدباقر انصاری , ص 57
15 ـ معاویه , عمر و عاص , طلحه , سعدبن ابی وقاص , عبدالرحمان , ابوعبیده , ابوموسی اشعری , ابوهریره مغیره و …
16 ـ بحارالانوار , ج 28 , ص 99 و 100 و ج 37 ص 115 , عوالم , ج 15 , ص 304 , اقبال الاعمال ص 458
17 ـ سوره زمر , آیه 56
18 ـ فیض کاشانی , تفسیر صافی , موسسه الاعلمی , ج 4 , ص 326
19 ـ همان
20 ـ همان
21 ـ همان , ص 327
22 ـ بحارالانوار , همان , ص 211
23 ـ سوره زخرف , آیه 28
24 ـ بحارالانوار , ج 37 , ص 215
25 ـ تفسیر الصافی , همان , ج 4 , ص 388
26 ـ همان , ص 387
27 ـ بحارالانوار , همان , ص 219
28 ـ سوره فتح , آیه 10
29 ـ بحارالانوار , همان , ص 126 و 166 , الغدیر , ج 1 , ص 58
30 ـ همان , و بحارالانوار , ص 217 ج 37
31 ـ سوره مائده , ص 3
32 ـ الغدیر , ج 1 , ص 11 و ر ـ ک فوائدالسمطین , ج 1 , ص 74 , ابن کثیر در تفسیر , ج 2 , ص 491
33 ـ ر ـ ک الغدیر , ج 1 , ص 237 ـ 230
34 ـ بحارالانوار , ج 37 , ص 210
35 ـ مناقب خوارزمی , ص 266 ـ 28
36 ـ سلطان الواعظین شیرازی , شبهای پیشاور دارالکتب الاسلامیه 1376 , ص 386

نویسنده:حجت الاسلام سیدجواد حسینی
منبع:از ماهنامه پاسدار اسلام شماره 289